ИҒТИКАФ – ЖАННЫҢ ТАЗАЛЫҒЫ МЕН ЖҮРЕКТІҢ ТЫНЫШТЫҒЫ

Ата ибн Рабах иғтикаф жайлы: «Иғтикафқа кірген адам бейне бір құзіретті адамға ісі түсіп, менің бұйымтайымды орындамайынша бұл жерден кетпеймін деп оның босағасынан айырылмауға тас бекінген кісі секілді. Иғтикафқа бекінген адам да Алланың үйінде отырып «Уа, Алла Тағалам! Күнәларымнан тегіс тазартпайынша бұл жерден кетпеймін» деген адамға ұқсайды», – деген.

Құран Кәрімде ихтикаф турасында былай делінген:

وَعَهِدۡنَآ إِلَىٰٓ إِبۡرَٰهِـۧمَ وَإِسۡمَـٰعِيلَ أَن طَهِّرَا بَيۡتِىَ لِلطَّآئِفِينَ وَٱلۡعَـٰكِفِينَ وَٱلرُّكَّعِ ٱلسُّجُودِ

«…Ибраһим мен Исмайылға: «Тауап етушілер, иғтикафқа кіргендер (яғни құлшылық ету мақсатында оқшауланғандар), тынбай рүкуғ және сәжде жасап намаз оқитындар үшін Үйімді таза ұстаңдар», – деп бұйырдық», – делінген. Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) Рамазан айының соңғы он күнінде қадір түнін күту мақсатында мешітте иғтикаф ететін.

Айша анамыз (Алла оған разы болсын) Алла Елшісінің (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бұл ғибадатты тұрақты түрде орындағанын баяндап:

عن عائشة رضي الله عنها : أن النبي ﷺ كان يعتكف العشر الأواخر من رمضان حتى توفاه الله»

«Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) көз жұмғанға дейін Рамазанның соңғы он күнін ихтикафпен өткізетін», – деген. Басқа бір хадисте пайғамбарымыз (с.ғ.с) қайтыс болатын жылы жиырма күн иғтикафта өткізді делінген.

Әбу Һурайра (Алла оған разы болсын) жеткізген хадисте пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) иғтикаф жайлы: «Кімде кім шынайы сеніп және сауабын Алладан үміт ете отырып иғтикаф ететін болса оның өткен күнәлары кешіріледі», – деген.

Иғтикафтың ең негізгі мақсаты – адамның уақытша болса да дүниелік істерден бас тартып, толықтай Аллаға бет бұруы. Бұл ғибадат мұсылманның рухани жетілуіне, күнәлардан тазаруына, жан тыныштығына жетуіне көмектеседі. Иғтикафтың мақсат-міндеттері ретінде мыналарды айтуға болады:

– Ниетін дұрыстап, шынайы жан-тәнімен Аллаға жақындауды көздеу.

– Бір уақыт дүние тіршілігінен алыстап құлшылыққа бет бұру.

– Қадір түнін үміт етіп іздеу.

– Өзін сабырлық пен ұстамдылыққа тәрбиелеу.

– Бір уақыт өзінен есеп алып, қателіктерін түзеуге тырысу.

– Пайғамбар жолын ұстану арқылы оның сүннетін тірілту.

Иғтикафтың үш негізгі түрі бар:

1. Уәжіп иғтикаф – егер адам иғтикаф жасаймын деп нәзір етсе, оны орындау міндеттеледі. Мәселен, «Алла разылығы үшін бір күн мешітте иғтикаф етемін» деп нәзір етсе, оған иғтикаф ету міндет болады.
2. Сүннет иғтикаф – Рамазан айының соңғы он күнінде орындалатын иғтикаф. Бұл – Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) тұрақты жасаған сүннеті.
3. Мұстахаб (нәпіл) иғтикаф – кез келген уақытта ғибадат ниетімен мешітте белгілі бір уақыт өткізу.

Иғтикафтың дұрыс орындалуы үшін белгілі бір шарттар бар:

1. Иғтикаф дұрыс болу үшін қойылатын шарттар: Иғтикафқа кіретін адам мұсылман, ақыл-есі дұрыс және ғұсылды болуы тиіс;
2. Иғтикаф тек мешітте орындалуы қажет. Әйелдер үйінің бір бөлмесін мешіт етіп, сонда иғтикаф жасай алады;
3. Иғтикафқа Алла разылығы үшін деп ниет етіп кіру керек;
4. Уәжіп иғтикафке кірген адамның аузы берік болуы шарт;
5. Иғтикафке кірген әйел күйеуінен рұқсат алуы керек.

Одан бөлек иғтикафта отырған адам намаз оқу, Қрұран оқу, зікір айту деген сияқты құлшылықтармен айналысып, бос сөз, бос әңгіме мен күні бойы ұйқыдан аулақ болу керек. Сол сияқты мүмкіндік болса телефонды өшіріп немесе тастап кеткен жақсы болады.

Иғтикаф жасаған адам үшін мына амалдарды орындау абзал:

• Шынайы Алла разылығы үшін, рияға бой алдырмай жасау;
• Құран оқу, зікір жасау, салауат айту сияқты құлшылыққа ден қою;
• Қажеттен тыс болмаса мешіттен шықпау;
• Жақсы киіну, хош иіс жағу;
• Жаман сөзден, пайдасыз әңгімеден, дауласудан аулақ болу;
• Көркем мінез бен кішіпейілдік таныту және өзгелерге зиян келтірмеу.
• Мешіт тазалығын сақтау.

Иғтикаф кезінде кейбір әрекеттер құлшылықтың бұзылуына себеп болады. Мысалы:

• Жыныстық қатынасқа түсу (Құранда: «Мешіттерде иғтикафта болған кезде әйелдеріңе жақындамаңдар», – делінген. «Бақара» сүресі, 187-аят);
• Ешқандай шариғи немесе зәру себепсіз мешіттен әдейі шығу;
• Ақыл-есінен айырылу немесе бірнеше күн есінен танып қалу.
• Әйел адамдар үшін етеккір келіп қалуы.

Ханафи мәзһабы бойынша уәжіп иғтикафтың ең аз уақыты – бір күн. Ал нәпіл иғтикафтың уақыты шектеусіз. Тіпті, мешітке кірген адам бірнеше минутқа болса да иғтикаф ниетін ете алады. Әдетте сүннет иғтикаф сөз болған кезде Рамазанның соңғы он күнін мешітте өткізуді айтады. Ол Рамазанның 20 күнінен 21-не қараған түннен бастап Рамазанның соңғы күні күн батқанға дейінгі уақыт аралығы.

Иғтикафқа отырған адам зәру жағдайлар мен белгілі бір қажеттіліктерге байланысты мешіттен шығуына болады. Бұл себептер мыналар:

• Жұма намазын оқу үшін басқа мешітке бару;
• Табиғи қажеттіліктерін өтеу (дәрет алу, жуыну, дәрет сындыру т.б.);
• Ас-суын әкеліп беретін адам болмаса соларды әкелу үшін шыға алады;
• Біреудің өміріне қауіп төнген жағдайда соны құтқару үшін;
• Өзі ауырып қалған жағдайда, дәрі-дәрмек немесе дәрігерге көрінуге шыға алады.

Осы аталған шұғыл әрі зәру жағдайда мешіттен шығып, сол қажеттілігі өтелетіндей ғана уақыт болып, қажеттілігі орындалған соң бөгелместен бірден мешітке оралу керек. Жоғарыда айтылған аса зәру себептерсіз мешіттен шығу иғтикафты бұзады.

Иғтикаф – рухани жаңару, пенденің Алламен байланысын нығайтуға арналған ерекше ғибадат. Бұл – адамның жүрек тазалығын сақтап, дүниелік әурешіліктерден алшақтап, өзін-өзі тәрбиелеуіне үлкен мүмкіндік. Сол себепті, әрбір мұсылман бұл құлшылықты орындауға талпыныс жасауы тиіс.

Ендеше, құрметті жамағат, иғтикафқа ниет етіп, жүректерімізді тазартып, рухани жетілуге ұмтылайық. Иғтикаф уақытын тек ғибадатпен өткізіп, өзімізді Аллаға жақындатудың таптырмас мүмкіндігі екенін ұмытпайық!

Асқар ЗӘКІРЖАНҰЛЫ

Жамбыл облысының бас имамы