1099
Қазіргі таңда кейбір мұсылмандар жұқа шұлыққа мәсіх тартуды рұқсат деп таратып жүр. Алайда бұл мәселеде төрт мазхаб ғұламалары ертеден-ақ бір ауыздан ортақ көзқарас білдірген: жұқа шұлыққа мәсіх тартуға рұқсат жоқ.
Негізгі дәлел – Пайғамбардың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) мәсіге мәсіх тартқаны жайлы хадис. Хадис (арабша мәтін):
عَنْ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ، قَالَ: كُنْتُ مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي سَفَرٍ، فَأَهْوَيْتُ لِأَنْزِعَ خُفَّيْهِ، فَقَالَ: دَعْهُمَا، فَإِنِّي أَدْخَلْتُهُمَا طَاهِرَتَيْنِ، فَمَسَحَ عَلَيْهِمَا. (Сахих әл-Бухари, №206; Сахих Муслим, №274)
Мағынасы:
Мұғира ибн Шуғба (Алла оған разы болсын) былай дейді: «Мен Пайғамбармен (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) сапарда болдым. Мен оның мәсілерін шешпек болып ұмтылғанымда, ол: “Қалдыр, мен оларды таза күйде кидім”, – деді де, мәсілеріне мәсіх тартты».
Түсіндірме:
- Бұл хадис былғарыдан жасалған мәсіге тартылғанын көрсетеді.
- «خُفّ» – араб тілінде былғары аяқкиім деген мағынада, яғни кәдімгі шұлық емес.
Жүннен тоқылған шұлыққа (جورب) масіх тартылғандығы жайлы хадис. Хадис (арабша мәтін):
عن ثوبان قال: بعث رسول الله صلى الله عليه وسلم سرية، فأصابهم البرد، فلما قدموا على رسول الله صلى الله عليه وسلم، أمرهم أن يمسحوا على العصائب والتساخين. (رواه أبو داود في سننه، رقم 146، وصححه الألباني)
(Сунан Әбу Дәуд, №146; әл-Байһақи, «Сунан әл-Кубра», 1/288, осы риуаятты Албани дұрыс деген)
Мағынасы:
Саубан (Алла оған разы болсын) былай дейді: «Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бір әскери жасақ жіберді. Олар жолда жүргенде қатты суыққа тап болды. Сапардан оралған соң, Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) оларға сәлде (бас орамалдары) мен аяқтарын жылыту үшін киген киімдеріне (шұлық, мәсі тәрізділерге) мәсіх тартуға рұқсат береді»
(Әбу Дәуд риуаят еткен, №146 хадис. Әлбани «сахих» деп бағалаған)
Түсіндірме:
• «التساخين» — аяқ жылы болуы үшін киілген жүн немесе мата шұлықтар. Осы хадисте, сахабалардың қатты салқынға қалғандығы жайлы және Алла елшісіне сол қалын шұлықтарына масіх тартуға рұқсат сұрағандығы жайлы айтылады.
Осы секілді хадистерге және сахабалардың іс жүзінде қолданып, қандай күйде рұқсат алғандықтарына ғұламаларымыз қарап келесідей пікірлерге келген.
- Ханафи мазхабы: Жұқа шұлыққа мәсіх тарту рұқсат емес.
Имам әл-Кәсани (Алла рақымына алсын):
«فَإِن كَانَ الْجَوْرَبُ رَقِيقًا يَظْهَرُ مِنْهُ الْبَشَرُ لَا يُجْزِئُ الْمَسْحُ عَلَيْهِ بِالْإِجْمَاعِ»
«Егер шұлық (жәураб) жұқа болып, тері көрінетін болса, оған мәсіх тарту — ижма бойынша жарамсыз» (Бадаиʿ әс-Санаиʿ, 1/10)
Имам әс-Сарахси (Алла рақымына алсын):
«إِنْ كَانَ الْجَوْرَبَانِ غَلِيظَيْنِ مَنْعُولَيْنِ يَجُوزُ الْمَسْحُ عَلَيْهِمَا، وَإِنْ كَانَا رَقِيقَيْنِ لَا يَجُوزُ»
«Егер шұлық қалың және табаны теріден болса — рұқсат. Ал егер жұқа болса — рұқсат етілмейді» (әл-Мабсут, 1/100)
Ескертпе: Имам Әбу Ханифа бастапқыда тек тері мәсіге рұқсат еткен. Кейіннен шәкірттерінің пікірін қолдағанымен, олар да тек қалың, су өткізбейтін шұлықтарға рұқсат берген.
- Мәлики мазхабы: Тек тері, қалың, жүруге жарамды шұлыққа ғана рұқсат. Жұқа шұлыққа рұқсат жоқ.
Әл-Мәнуфий (Алла рақымына алсын):
«يُشْتَرَطُ فِي الْمَسْحِ عَلَى الْجَوْرَبِ أَنْ يَكُونَ:
- مِنْ جِلْدٍ،
- طَاهِرًا،
- سَمِيكًا،
- سَاتِرًا،
- صَالِحًا لِلْمَشْيِ»
«Шұлыққа мәсіх тарту үшін бес шарт бар:
1-теріден жасалған, 2-таза, 3-қалың, 4-аяқты толық жабатын, 5-жүруге жарамды болуы керек.» (Шарх Рисалати Ибн Аби Зайд әл-Қайрауани, 1/71)
- Шафиғи мазхабы: Тек қалың, теріленген шұлыққа рұқсат. Жұқа шұлық жарамайды.
Имам ән-Науауи (Алла рақымына алсын):
«وَيَجُوزُ الْمَسْحُ عَلَى الْجَوْرَبِ إِذَا كَانَ صَفِيقًا، وَيُمْكِنُ الْمَشْيُ عَلَيْهِ، وَيَحْبِسُ الْمَاءَ»
«Шұлыққа мәсіх рұқсат, егер ол қалың, жүруге жарамды және суды өткізбейтін болса» (Раудату әт-Талибин, 1/105)
Имам әш-Ширози (Алла рақымына алсын):
«وَيَشْتَرِطُ فِي الْجَوْرَبِ أَنْ يَكُونَ ثَخِينًا مَذْهُوبًا»
«Шұлық қалың және теріленген болуы шарт. Осы екеуінің бірі жоқ болса, мәсіх жарамсыз» (әл-Муһаззаб, 1/60)
Имам ән-Науауи тағы да айтады: «لَا يَجُوزُ الْمَسْحُ عَلَى الْجَوْرَبِ إِذَا نَفَذَ الْمَاءُ فِيهِ»
«Су өткізетін шұлыққа мәсіх тарту рұқсат етілмейді» (Минһаж ат-Талибин, 1/45)
- Ханбали мазхабы: Жұқа шұлыққа мәсіх рұқсат емес. Тек қалың, суды өткізбейтін, жүруге жарамды шұлыққа рұқсат.
Имам Ибн Қудама (Алла рақымына алсын):
«وَيُشْتَرَطُ فِي الْجَوْرَبِ أَنْ يَكُونَ يَسْتُرُ الْمَوْضِعَ، وَيُمْكِنُ الْمَشْيُ عَلَيْهِ»
«Шұлық мәсіхке жарамды болу үшін:
1. Аяқты толық жабуы 2. Жүруге жарамды болуы шарт» (әл-Муғни, 1/215)
Тағы да Ибн Қудама:
«وَإِذَا كَانَ الْجَوْرَبُ رَقِيقًا يُبَيِّنُ الْبَشَرَ، أَوْ كَانَ يَسْقُطُ عِنْدَ الْمَشْيِ، لَمْ يَجُزْ الْمَسْحُ عَلَيْهِ»
«Егер шұлық жұқа болып, тері көрінетін болса немесе жүргенде түсіп қалатын болса – оған мәсіх тартуға болмайды» (әл-Муғни, 1/217)
Қорытынды: Төрт мазхаб ғалымдарының жұқа шұлыққа мәсіх тартуға рұқсат бермеген. Бұл мәселеде рұқсат дейтін көзқарас – әлсіз және үммет бірлігін бұзатын көзқарас деп танылады.
Алла Тағала баршамызды ақиқатпен аманаттасып, тура жолда бекем тұратындардан етсін!